Pierwszym autorem świata znanym z imienia była kobieta - Enheduanna
Ponad dwa tysiące lat przed naszą erą księżniczka Enheduanna została arcykapłanką Nanny - boga księżyca. Miasto Ur szczególnie czciło nasz srebrny glob, więc jako jego kapłanka, Enheduanna miała pozycję najważniejszej osoby w całym mieście. Jej ojciec, Sargon Wielki, władca Akadu, podbił ziemie Sumerów. Żeby społecznie zjednoczyć oba te ludy i zapobiec licznym buntom, Enheduanna napisała czterdzieści dwa hymny i trzy epickie wiersze czczące bogów rządzonych przez Sargona miast, świadomie łącząc panteony bóstw sumeryjskich i akadysjkich. Dzieła arcykapłanki są najwcześniejszymi opowieściami fabularnymi zawierającymi: postacie odczuwające emocje, zaimek „ja” i podpis autora. Tak Enheduanna została pierwszą znaną historii autorką dzieł literackich.
Bycie kapłanem bóstwa równało się z zawarciem z nim związku małżeńskiego, więc to czyniło Enheduannę żoną Nanny. Jej imię tłumaczy się jako „arcykapłanka ozdoby nieba”: „En”-arcykapłanka, „hedu”-ozdoba, „anna”-niebo. Mimo to, pisarka okazywała niezmierne zainteresowanie Inanną (akadyjską Isztar) - boginią wojny i pożądania. Napisała o niej aż trzy dzieła (kiedy inni bogowie dostawali tylko po jednym): „Hymn do Inanny”, „Mit o Inannie i Ebih” i „Sławienie Inanny”.
Pierwszy z tych utworów jest jednym z czterdziestu dwóch niezbyt długich hymnów, adresowanym do świątyni Inanny w Uruk.
Z kolei Mit jest dużo dłuższy, opowiada o sporze bogini z pasmem górskim Ebih, które stało dumnie i wysoko, i odmówiło oddania Inannie pokłonu, kiedy ta przechodziła obok niego. Zezłoszczona bogini wojny poprosiła bóstwo nieba, An (jej ojca), o pomoc w ukaraniu bezczelnej góry. An jednak wątpił w to, że jego „little one” będzie w stanie dokonać porządnej zemsty, co tylko wzmocniło gniew Inanny, więc samodzielnie zrównała biedne góry z ziemią.
„Moja pani stanęła przed łańcuchem górskim. […] Chwyciła Ebih za szyję, jakby wyrywała trawę esparto. Wcisnęła zęby sztyletu w jej wnętrze. Ryczała jak grzmot. Skały tworzące ciało Ebih stukały po jej bokach. Z jej boków i szczelin pluły jadem wielkie węże. […] Zabiła jej dęby suszą. Wylała ogień na jej boki i sprawiła, że dym zgęstniał.”
Aby zrozumieć trzeci tekst, potrzebujemy trochę kontekstu historycznego. Kiedy Sargon Wielki zmarł, pewien generał wykorzystał bezkrólewie i poprowadził powstanie. Jako wpływowy członek rodziny królewskiej, Enheduanna stała się celem ataku i została wygnana ze swojego miasta na pustynię. Bezsilna, pokładała nadzieje w swoim „mężu” i zaczęła się do niego modlić, jednak Nanna milczał. Spróbowała więc zwrócenia się do swojej ukochanej Inanny. Dopiero wtedy jeden z braci Enheduanny stłumił powstanie w państwie i przywrócił siostrę z powrotem do Ur.
„Sławienie Inanny” zaczyna się długim wstępem wychwalającym boginię. Następnie poetka opisuje swój los na wygnaniu i kolejno modlitwy do Nanny i Inanny.
„Pani, po rozpoczęciu lamentów, niech twój statek lamentu zostanie porzucony na wrogim terytorium. Czy muszę umrzeć z powodu moich świętych pieśni? Mój Nanna nie zwrócił na mnie uwagi. […] Acimbabbar z pewnością nie wydał na mnie wyroku. Co mnie obchodzi, że on to wypowiedział? Co mnie obchodzi, że tego nie wypowiedział? Stał tam w triumfie i wypędził mnie ze świątyni. […] Sprawił, że przeszłam przez cierniste krzewy w górach. Pozbawił mnie prawowitej korony en kapłanki. Dał mi nóż i sztylet, mówiąc do mnie: „To są odpowiednie ozdoby dla ciebie” […] Moja pani, kochana przez An, niech twoje serce uspokoi się w stosunku do mnie, wspaniałej kapłanki Nanny! […] To, co kiedyś śpiewano Nannie, niech teraz będzie twoje - że jesteś tak wzniosła jak niebo, niech będzie wiadomo! Żeś szeroka jak ziemia, niech będzie wiadomo! […] Że ryczysz na ziemię, niech będzie wiadomo! […] Że ucztujesz na trupach jak pies, niech będzie wiadomo! […] Że twoje spojrzenie jest jak uderzająca błyskawica, niech będzie wiadomo!”
Ciekawe jest też to, że hymny Enheduanny czczące bóstwa ciał niebieskich zawierały pomiary ruchów gwiazd, co zostało docenione przez współczesnych astronomów i uznane za wczesne obserwacje naukowe. Na cześć pisarki, w 2015 roku nazwano jej imieniem jeden z kraterów na Merkurym.
Podsumowując, Enheduanna była bardzo ważną i inspirującą figurą historyczną, o której wszyscy powinnyśmy pamiętać, w końcu była pierwszym twórcą literackim znanym historii, a jej dzieła były traktowane jako ścisły kanon przez następne kilkaset lat! Ale większość osób nawet o niej nie słyszało.
Informacje potrzebne do artykułu zgromadziła Adrianna Jarzyna, autorką tekstu, plakatu i ilustracji jest Małgosia Winer.
Bibliografia
Biografia
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Enheduanna
Cytaty
https://etcsl.orinst.ox.ac.uk/section4/tr4072.htm
https://www.poetryfoundation.org/poems/157578/from-the-hymn-to-inanna
https://etcsl.orinst.ox.ac.uk/section1/tr132.htm
Tłumaczenie na polski: Małgosia Winer
Komentarze
Prześlij komentarz